ایدز مرحله آخر عفونت HIV است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به دلیل عفونت ویروسی به شدت آسیب دیده باشد.
10 آذر روز جهانی ایدز است به مناسبت این روز در ادامه مطلبی می خوانیم:
وقتی صحبت از اچ آی وی می‌شود
یعنی سیستم ایمنی بدن دچار نقص عملکرد شده است. عامل بروز این بیماری نوعی ویروس
است. این ویروس به گلبول‌های سفید خون حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. گلبول‌های
سفید به‌نوبه خود دارای انواع مختلفی بوده که هریک از آن‌ها وظیفه خاصی را بر عهده
دارند. ویروس ایدز نوعی گلبول سفید به نام نفوسیت‌هارا تحت تأثیر قرار می‌دهد. وجود
آن‌ها در مبارزه با عفونت بسیار اهمیت دارد. وقتی آن‌ها از بین می‌روند، بدن نمی‌تواند در
برابر بیماری‌های مختلف از خود مقاومت نشان دهد. به همین دلیل هر میکروبی تهدیدی
جدی برای سلامت بدن است.
بیماری ایدز
ایدز مرحله آخر عفونت HIV است و زمانی رخ می‌دهد که سیستم
ایمنی بدن به دلیل عفونت ویروسی به شدت آسیب دیده باشد. در صورت تشخیص به‌موقع و
شروع روند درمان، اکثر افراد مبتلا به
HIV به
ایدز مبتلا نمی‌شوند زیرا مصرف داروهای
HIV طبق
تجویز، پیشرفت بیماری را متوقف می‌کند. اما اگر فرد مبتلا تحت درمان قرار نگیرد و
یا اینکه داروهای تجویزشده اثربخش نباشند فرد پس از مدتی وارد مرحله ایدز می‌شود.
تفاوت HIV و ایدز چیست؟
ویروس HIV به‌عنوان دشمن سیستم ایمنی انسان
شناخته می‌شود چراکه به‌محض ورود به بدن به سلول‌های
CD۴که نوعی از سلول‌های T کمک‌کننده
(Helper T cells) هستند، حمله می‌کند. این ویروس با ورود به این سلول‌ها در
آنجا تکثیرشده و پس از مدتی سلول را از بین می‌برد و خود و ویروس‌های تکثیرشده از
سلول خارج می‌شوند و به سراغ سلول بعدی می‌روند. به همین ترتیب، به‌مرورزمان این
ویروس اغلب سلول‌های
CD۴سیستم ایمنی را نابود می‌کند به‌طوری‌که
سیستم ایمنی در یک سراشیبی و افول قرار می‌گیرد. زمانی که سیستم ایمنی توان اولیه
خود را از دست داد دیگر یارای مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها را نخواهد داشت. اگر
HIV تحت درمان قرار نگیرد سیستم ایمنی توان خود را از دست
می‌دهد و فرد به یک بیماری به نام سندرم
نقص ایمنی اکتسابی معروف به ایدز مبتلا می‌شود. در مرحله ایدز،
سیستم ایمنی ضعیف‌تر از آن است که بتواند در برابر باکتری‌ها، ویروسها و یا قارچ‌ها
واکنش مثبتی از خود نشان دهد.
چگونه HIV تبدیل به ایدز می‌شود؟
ویروس HIV بلافاصله پس از ورود به بدن سیستم
ایمنی را هدف قرار می‌دهد و آن را پس از گذر سالیان خلع سلاح می‌کند. در صورت عدم
درمان این روند مخرب منجر به مستعد شدن فرد به انواع بیماری‌های عفونی و بعضی از
انواع سرطان می‌شود. همان‌طور که ویروس در بدن پیشروی می‌کند و تعداد نواده‌های
خود را افزایش می‌دهد به همان نسبت تعداد سلول‌های
CD۴سیستم ایمنی رو به کاهش می‌رود. هرچه تعداد سلول‌های CD۴کمتر
شود به آخرین مرحله
HIV یعنی ایدز نزدیک‌تر می‌شویم. اما چه ارتباطی بین سلول‌های CD۴و
ایدز وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال خوب است بدانیم که سلول‌های CD۴از
کلیدی‌ترین گلبول‌های سفید خون در مقابله با انواع باکتری‌ها و ویروسها هستند و
اگر سیستم ایمنی این سپر دفاعی خود را از دست بدهد توان مبارزه با انواع عفونت‌ها
رو به افول می‌رود. این اتفاق ناخوشایند و تلخ در مرحله ایدز (AIDS) یعنی پیشرفته‌ترین مرحله عفونت HIV رخ می‌دهد به‌طوری‌که سیستم دفاعی آنچنان تضعیف می‌شود
که در فرد مبتلا به ایدز انواع بیماری‌های گوارشی، پوستی و عصبی بروز می‌کند.
ویروس ایدز چقدر زنده می‌ماند؟
ویروس ایدز خارج از بدن
بسیار شکننده است و طول عمر زیادی ندارد. از بین رفتن آن در محیط خارج از بدن
همیشگی است، یعنی دوباره فعال نمی‌شود، بنابراین تا زمانی که این ویروس به هر
دلیلی وارد بدن نشود، نمی‌تواند عامل تهدیدکننده‌ای برای انسان باشد. البته مدت‌زمان
زنده‌بودن این ویروس در خارج از بدن انسان، به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. باید
گفت که خوشبختانه پوست سالم
مهم‌ترین سد دفاعی در برابر سرایت این بیماری است. تا زمانی که پوست سالم باشد، این
ویروس به‌سختی می‌تواند راهی برای ورود به بدن پیدا کند. بنابراین اگر پوست سالم
با ترشحات آلوده در تماس باشد، نمی‌توان ادعا کرد که فرد به بیماری مبتلا شده است.
از نظر دمایی باید گفت
این ویروس در برابر حرارت مقاومت نداشته و در دمای بالای ۶۰ درجه از بین می‌رود، اما در سرما مقاومت
بهتری از خود نشان می‌دهد. در قطره خون خشک‌شده که دمای آن به ۴ درجه می‌رسد، این
ویروس تا یک هفته می‌تواند زنده بماند. عمر این ویروس در سرنگ آلوده به خون حدود
چهار هفته است. این ویروس در محیطی با میزان اسیدیته بین ۷ تا ۸ می‌تواند زنده
بماند.
علائم ایدز:
دوره عفونت حاد
علائم ایدزبسته به مرحله عفونت
متفاوت است. اگرچه افراد مبتلا به
HIV از
همان اوایل آلودگی ناقل به حساب می‌آیند و پتانسیل انتقال بیماری به سایرین را
دارند اما بسیاری از آن‌ها تا مرحله ایدز از بیماری خود آگاه نمی‌شوند. در چند
هفته اول پس از عفونت اولیه، ممکن است علائمی
مشابه آنفولانزا ازجمله تب، سردرد، بثورات پوستی یا گلودرد بروز
کند اما پس از مدتی این علائم نیز برطرف می‌شوند و به همین دلیل فرد به وجود
بیماری شک نمی‌کند. در این مرحله اصطلاحاً «بار ویروسی» اچ آی وی در بدن زیاد بوده
و احتمال انتقال بیماری از فرد آلوده به دیگران افزایش می‌یابد. آزمایش‌هایی که
تحت عنوان تست‌های آنتی‌بادی
HIV هستند،
همیشه نمی‌توانند در این مرحله بیماری را تشخیص دهند. سندروم عفونت حاد HIV می‌تواند با علائم زیر همراه
باشد. شدت، نوع و تعداد علائم در هر فردی متفاوت است
اما همان‌طور که عفونت به‌صورت
چراغ خاموش و به‌تدریج سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند با نزدیک شدن به مرحله
ایدز علائم و نشانه‌هایی مانند تورم
غدد لنفاوی، کاهش وزن، تب، اسهال و سرفه بروز کند. اگر در این مرحله
اقدامات درمان صورت نگیرد در مدت کوتاهی بیمار واردفاز پیشرفته HIV یعنی مرحله ایدز می‌شود و علائم انواع بیماری‌های
شدید مثل سل، مننژیت، عفونت‌های باکتریایی و سرطان‌های لنفوم و سارکوم ظاهر می‌شوند.
علائم دوره نهفتگی HIV
شش هفته پس از مرحله
عفونت، بیماری وارد مرحله دوم یعنی دوران نهفتگی می‌شود. در این حالت بیماری علامت
خاصی از خود نشان نمی‌دهد اما ویروس در بدن وجود داشته، فعال است و سلول‌های ایمنی
بدن را از بین می‌برد. این یعنی ایمنی بدن روز به روز در حال کاهش است و فرد
اطلاعی از آن ندارد. این مرحله می‌تواند تا
ده سال به طول بیانجامد. زمان که میزان سلول‌های دفاعی بدن کاهش
می‌یابند، بیماری به مرحله سوم و نهایی خود می‌رسد.
گاهی اوقات افراد در این
مدت‌زمان به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا می‌شوند. این امر سرعت ضعیف شدن سیستم
ایمنی را افزایش می‌دهد و درنتیجه بیماری خیلی سریع‌تر پیشرفت خواهد کرد. در این
مرحله با استفاده از داروهای
ART می‌توان
پیشرفت بیماری را به‌طور قابل‌توجهی کند کرد. منظور از داروهای ART همان درمان ضد ویروسی است. در طی آن از
داروها به‌صورت ترکیبی استفاده می‌شود. این داروها منجر به درمان بیماری نمی‌شوند
اما امید به زندگی دربیماران راافزایش خواهد داد.
مرحله
سوم بروز بیماری ایدز
در مرحله سوم، سیستم
ایمنی بدن تضعیف شده و بیماری ایدز بروز می‌کند. این مرحله می‌تواند با علائم زیر
همراه باشد: کاهش سریع وزن، تب مکرر یا تعریق زیاد شبانه، خستگی شدید و بدون دلیل، تورم
طولانی‌مدت غدد لنفاوی در نواحی زیر بغل، کشاله ران یا گردن، اسهالی که بیش از یک
هفته طول بکشد، زخم‌هایی که در دهان، مقعد یا اندام تناسلی به وجود می‌آیند، پنومونی
یا همان ذات‌الریه، لکه‌های قرمز، قهوه‌ای، صورتی یا ارغوانی رو یا زیر پوست یا
داخل دهان، روی بینی یا پلک‌ها، از دست دادن حافظه، بروز افسردگی و سایر اختلالات
عصبی.
تشخیص ایدز
HIV را می‌توان از طریق آزمایش ایدزشناسایی کرد. آزمایشات
تشخیصی جدیدتر قادرند در مدت زمان کمتری نتایج را ارائه دهند و این موضوع به تشخیص
زودهنگام و درمان به‌موقع بیماری نسبت به گذشته کمک کرده است. معمولاً ۲۸روز پس از ابتلا، سطح آنتی‌بادی‌های ضد HIV خون به حدی می‌رسد که در آزمایش
خون قابل‌تشخیص خواهند بود. فاصله روز ابتلا تا روز ۲۸ را دوره پنجره می‌گویند و درواقع
زمانی است که سطح آنتی‌بادی‌های
HIV در
خون بسیار اندک است به‌طوری‌که اگر در دوره پنجره آزمایش انجام شود احتمال منفی
کاذب بودن آن زیاد است. اما پس از دوره پنجره مقدار ویروس و آنتی‌بادی‌ها در بدن
افزایش می‌یابد و آزمایش می‌تواند به‌طور قطعی ابتلای فرد به HIV را نشان دهد. پس از تشخیص مثبت و
قبل از شروع درمان لازم است یک بار دیگر جهت تشخیص قطعی آزمایش تکرار شود تا
هرگونه خطای احتمالی در آزمایش رد شود.
واکسن ایدز
هنوز برای پیشگیری از
ایدز، واکسن مؤثری ساخته نشده است. داشتن رفتارهای جنسی متعدد و پرخطر و همچنین
استفاده از سرنگ‌های مشترک از مهم‌ترین راه‌های انتقال این بیماری به شمار می‌آیند.
سؤال مهم این است که از عمر ویروس ایدز سال‌ها می‌گذرد، پس چرا در طی این سال‌ها
واکسنی برای پیشگیری از این بیماری ساخته نشده است؟ واقعیت این است که کشورهای
متعددی برای ساخت واکسن ایدزهزینه و زمان زیادی را
صرف کرده‌اند، اما هیچ‌کدام از واکسن‌های ارائه‌شده نتوانسته‌اند از بروز بیماری
جلوگیری کنند. آنتی‌بادی‌هایی که از طریق این واکسن‌ها در
بدن تولید می‌شود، قادر به ایجاد ایمنی نیستند.